Universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris ad quos presentes littere pervenerint Raso de Gauere, dominus de Lidekerke et de Breda, salutem et rei geste cognoscere veritatem.

Universitati vestre notum facimus ac testamur tenore presentium litterarum nostrarum quod nos, vivente adhuc domina Aelide uxore nostra, ratificamus, laudamus et approbamus acquisitionem seu emptionem centum hovarum sive mansorum tam wastine quam mori cum suo fundo iacentis infra dominium terre nostre de Breda, sub terminis et palis hiis sive metis: quorum palorum primus positus est in fine cuiusdam lacus effluentis de Marka et tendentis directe ad occidentem versus morum, qui lacus ab antiquo Middelmere vulgariter nuncupatur, et tendit usque ad quemdam alium palum stantem inferius iuxta Barlake, et a palo stante iuxta Barlake usque ad palum stantem ad occidentem de Barlebosche, et ab illo palo usque ad quendam alium palum stantem versus Sprundele, et inde usque ad quendam alium palum stantem versus Etten, et a palo stante versus Etten inferius usque ad Markam, et ab hinc circumquaque prout fluit Marka usque ad primum palum predictum stantem supra Middelmere; quam acquisitionem seu emptionem centum hovarum fecerunt et contraxerunt viri religiosi ·· abbas et conventus monasterii Loci sancti Bernardi Cysterciensis ordinis, Cameracensis dyocesis, erga nobilem virum dominum Arnoldum de Louanio, felicis recordationis quondam dominum predicte terre de Breda, post mortem pie memorie domine Elyzabeth quondam eius uxoris, eiusdem terre domine, consanguinee nostre, sub annuo censu viginti et quinque solidorum Louaniensium imperpetuum possidendarum et tenendarum ab eisdem religiosis. Ac ipsam venditionem predictarum centum hovarum seu mansorum et acquisitionem ceterorum bonorum ipsorum religiosorum omnium et singulorum ac donationem ipsius factam in elemosinam propter Deum, tam infra predictos terminos, palos sive metas, quam alibi iacentium, tam in wastina, moro cum suo fundo, pascuis, pratis, silvis et virgultis, quam in terris cultis et incultis, decimis, censibus, redditibus, piscariis, tractibus aquarum ceterisque bonis ac possessionibus universis et singulis quocunque nomine censeantur, erga predictos dominos Arnoldum et Elyzabeth vel quemlibet ipsorum seu alterorum quemcunque ab ipsis religiosis usque in hodiernum diem factam aut a quolibet dominorum eisdem religiosis quocunque modo concessam, cum omnibus conditionibus, utilitatibus, libertatibus et iuribus universis ac singulis a quocunque dictorum dominorum seu ab altero quocunque antedictis religiosis datis et concessis, tamquam personaliter a nobis, erga nos et per nos facte seu date fuissent vel essent, de mera nostra liberalitate et voluntate presentibus litteris confirmamus.

Et ipsa bona omnia et singula cum fratribus et omni familia sua in ipsis bonis commorantibus, sub nostra perpetua protectione seu defensione suscipimus et tutela. Omnem quoque calumpniam sive calangiam, quam in dictis bonis habebamus, vel in futuro nos heredesque nostri vel successores quocunque modo habere seu movere poteramus, plene remittimus, quitavimus et quitam clamavimus pure et sine aliqua reclamatione cum fructibus seu proventibus usque in presens tempus de eisdem bonis habitis et receptis.

Universum etiam ius nostrum, si quod habebamus, nos, heredes aut successores nostri in premissis bonis omnibus et singulis aut quocunque modo habere poteramus in futuro antedictis religiosis ob remedium anime nostre, domine Aelidis uxoris nostre et animarum patris, matris, fratrum, predecessorum et successorum nostrorum, in presentia hominum nostrorum feodalium, videlicet Willelmi filii Hughemanni, Godefridi de Berghen, dapiferi nostri, Egidii dicti de Breda, Berneri sive Bayonis, Sigeberti de Vluenhout, Gerardi de Tichghet, Witemanni de Ghinneke, Henrici Euergheer et Arnoldi dicti Omeken de Scoten ac scabinorum oppidi nostri de Breda scabinorumque de Ghestele et aliorum quamplurimum fidedignorum, superportando cum debita effestucatione resignandi in puram elemosinam contulimus et conferimus donatione inter vivos, nichil omnino iuris nobis aut nostris heredibus vel successoribus in premissis bonis omnibus et singulis penitus retinentes, preter annuum censum et dominium alte iustitie nostre, si resplendeat de eisdem.

Preterea nos vendidimus et vendidisse nos recognoscimus memoratis religiosis pro quadam pecunie summa nobis bene sufficienti et ab eisdem religiosis ex integro persoluta, novem hovas seu mansos et unum bonarium tam wastine quam mori iacentis in parrochia, territorio sive confinio de Ghestelel iuxta bona sua ab eisdem iamdudum habita et possessa, videlicet ab antiquo palo stante ad occidentem de Barlebosche usque ad quemdam alium palum stantem ad orientem iuxta bona Marselii filii Willelmi, et ab illo palo usque ad quendam alium palum stantem iuxta quatuor hovas prepositi et conventus de Valle Rosarum iuxta Woude, et ab illo palo circum quatuor hovas predictas usque ad viam sive stratam publicam dominorum, et ab illo palo usque ad palum stantem in altiori parte montis de Halderberghe, et ab hinc directe inferius usque ad antiquum palum positum versus Sprundele, et unamquamque hovam seu mansum duodecim bonaria continentem; quas hovas seu mansos tam wastine quam mori cum suo fundo prelibatis religiosis in presentia predictorum hominum nostrorum feodalium et scabinorum contulimus et conferimus in veram et puram hereditatem sub annuo censu viginti et septem denariorum Louaniensium perpetuo tenendas et possidendas ab eisdem religiosis pacifice et quiete; concedentes prefatis religiosis quod premissa bona fossatis seu aliis quibuscunque munitionibus firmare sive circundare poterunt et aditibus seu introitibus viarum obstacula, nuncupata Theutonice vekene, apponere, contradictione qualibet non obstante. Insuper damus et conferimus antedictis religiosis viam liberam et ductum liberum tam aque quam terre ad eadem bona ipsorum et omnes commoditates et utilitates que in dictis novem hovis seu mansis et uno bonario imperpetuum fieri poterunt, non obstantibus quibuscunque constitutionibus vel consuetudinibus patrie, predicti religiosi libere et quiete perpetuis temporibus possidebunt. Ceterum in possessionem novem mansorum et unius bonarii wastine prescripte sive mori dictos ·· abbatem et conventum heredavimus et investivimus secundum morem terre approbatum; omne quoque ius nostrum eisdem contulimus et adhuc conferimus quod in eisdem novem hovis seu mansis et uno bonario nos aut heredes nostri nunc habemus vel in posterum habere poteramus quoquo modo, nichil omnino iuris nobis aut nostris heredibus vel successoribus in ipsis bonis penitus retinentes, excepto dominio alte iusticie nostre, si resplendeat in eisdem, et censu predicto viginti et septem denariorum Louaniensium, quem solvent nobis et successoribus nostris dicti religiosi singulis annis apud Ghestele, in die beati Martini hyemalis. Et per dictum censum ipsi ab omni alio iure liberi penitus et a nobis defensi imperpetuum remanebunt. Quod si ipsi religiosi aliquam partem dicte wastine sive mori quibuscunque aliis conferret voluerint excolendum in posterum, seu alio qualicunque modo habendam vel possidendam, omne ius prius concessum eisdem etiam in dictis mansionariis seu censuariis retinebunt. Hiis autem nobiscum interfuerunt: Willelmus filius Hughemanni, Godefridus de Berghen, dapifer noster, Egidius de Breda, Bernerus sive Bayo, Sigebertus de Vluenhout, Gerardus de Tichghet, Witemannus de Ghinneke, Henricus Euergheer et Arnoldus Omeken, homines nostri feodales, scabini quoque oppidi nostri de Breda et scabini de Ghestele, Gerardus dictus de Mere, Godefridus filius Vromboudi, Willelmus filius Vromboudi et alii quamplures mansionarii nostri, quorum iudicio hec acta sunt et perpetrata, prout ordo iuris dictaverat et petebat.

Ut autem hec omnia et singula perpetuis temporibus rata, firma et inconcussa permaneant, nos promittimus fide media et iuramento prestito corporali quod nos contra premissa nullatenus ire conabimur in futuro, nec artem, ingenium, consilium vel auxilium queremus vel prestabimus, per que infringi valeat aliquatenus aliquod premissorum. Promisimus etiam et promittimus ac tenebimur sepedictis religiosis super premissis omnibus et singulis iustam, debitam et rectam warandiam sive warandisiam pro nobis et nostris heredibus et successoribus contra quoscunque. Et si aliquid in premissis defecerit, promittimus et tenebimur sepedictis religiosis fideliter adimplere quandocunque vel quocienscunque super hiis fuerimus requisiti. Ad hec autem omnia et singula inviolabiliter observanda et complenda nos heredesque nostros et successores per presentes litteras obligamus. Renuntiamus insuper omni iuris auxilio canonici pariter et civilis, cum omnibus consuetudinibus patrie, omnibus privilegiis crucis sumpte vel assumende, omnibus exceptionibus, cavillationibus doli mali, que nobis vel nostris successoribus quantum ad aliqua premissorum infringenda prodesse possent et dictis religiosis nocere vel obesse, illi quoque iuri quo cavetur quod non debeat valere renuntiatio generalis.

In quorum omnium testimonium et memoriam sempiternam sigillum nostrum una cum sigillis domine Aelidis uxoris nostre predicte et communi oppidi nostri de Breda presentibus est appensum. Rogamus insuper ad maiorem omnium premissorum firmitatem Willelmum filium Hughemanni, Godefridum de Berghen, dapiferum nostrum, ceterosque homines nostros feodales predictos, ut nobiscum sigilla sua presentibus apponant. Nos igitur Willelmus filius Hughemanni, Godefridus de Berghen, Egidius de Breda, Bernerus sive Bayo, Zigebertus de Vluenhout, Gerardus de Tichghet, Witemannus de Ghinneke, Henricus Euergheer et Arnoldus Omeken antedicti, ad petitionem nobilis viri Rasonis, domini nostri de Breda, sigilla nostra presentibus duximus apponenda.

Datum anno Domini millesimo ducentesimo nonagesimo primo, in Nativitate Domini.

​Vertaald door Geertrui Van Synghel

Raas van Gavere, heer van Liedekerke en Breda, bevestigt en keurt de aankoop goed, terwijl zijn echtgenote Aleid nog leeft, van honderd hoeve woeste grond en moer met de grond, gelegen binnen de heerlijkheid van Breda, onder de navolgende grenzen en palen of grenspalen: de eerste paal is geplaatst op het einde van een meer dat van oudsher het Middelmeer wordt genoemd en uitvloeit in de Mark en direct strekt naar het westen richting het moer, en gaat naar een andere paal die lager staat vlakbij de Barlake, en van deze paal naar de paal die staat naar het westen van het Baarlebos, en van die paal naar een andere paal die richting Sprundel staat, en vanaf hier tot aan een paal die richting Etten staat, en van deze paal richting Etten lager tot aan de Mark, en vanaf hier overal waar de Mark stroomt tot aan de eerstgenoemde paal die boven het Middelmeer staat. Abt en convent van de Sint-Bernardsabdij, van de Cisterciënzerorde in het bisdom Kamerijk, hebben deze honderd hoeve van wijlen Arnoud van Leuven, heer van Breda, na de dood van zijn vrouw Isabella, vrouwe van Breda, bloedverwante van Raas, gekocht tegen een jaarlijkse cijns van 25 schelling Leuvens om deze eeuwig te houden en te bezitten.

Raas bevestigt uit vrije wil met deze oorkonde deze verkoop van honderd hoeve woeste grond alsmede de verwerving van alle andere goederen van de abdij en elke schenking aan de abdij gedaan omwille van God, zowel binnen de genoemde grenzen, palen en grenspalen, als elders liggend, zowel in woeste grond, moer met ondergrond, weiden, beemden, bossen en rijshout, als in ontgonnen en onontgonnen gronden, tienden, cijnzen, inkomsten, viswateren, waterlopen en alle overige goederen en bezittingen en alle zaken die ze maar kunnen noemen, die ze van Arnoud en Isabella of van iemand anders tot op de dag van vandaag op welke wijze dan ook hebben ontvangen, met alle voorwaarden, gebruiksrechten, vrijheden en alle rechten door de genoemde heren en anderen aan de abdij gegeven, evenals door Raas gedaan of gegeven.

En Raas neemt alle goederen met de broeders en hun hele familia die in deze goederen verblijft, op in zijn eeuwige bescherming en onder zijn hoede. Elke hinder of vordering die Raas in deze goederen heeft of die hij of zijn erfgenamen in de toekomst op enigerlei wijze zouden kunnen hebben of doen, zal Raas volledig verwerpen, kwijtschelden zonder enige klacht met de vruchten en inkomsten tot de dag van vandaag in die goederen gehouden en ontvangen zijn.

Ook schenkt Raas aan de Sint-Bernardsabdij in het bijzijn van zijn leenmannen, namelijk Willem, zoon van Hugeman, Godfried van Bergen op Zoom, drossaard van Raas, Gillis van Breda, Berner of Baye, Zegebert van Ulvenhout, Gerard van Tiggelt, Witteman van Ginneken, Hendrik Evergeer en Arnoud Omeken van Schoten en de schepenen van Breda en van Gastel en vele andere eerbiedwaardige mannen, het gehele recht, dat hij, zijn erfgenamen en zijn opvolgers in de voornoemde goederen hebben en in de toekomst zouden kunnen hebben. Hij schenkt dit omwille van zijn zieleheil, dat van zijn echtgenote Aleid en van zijn vader, moeder, broers, voorgangers en opvolgers als een pure gift op de wijze waarop men afstand doet en hij draagt dit over als een schenking tussen levenden, daarbij geen enkel recht voorbehoudend aan hem of zijn erfgenamen of opvolgers in de voornoemde goederen, behoudens de jaarcijns en zijn hoge rechtsmacht.

Bovendien heeft Raas aan de Sint-Bernardsabdij negen hoeve en een bunder woeste grond en moer verkocht en hij erkent deze verkocht te hebben voor een zekere som geld die hem voldoende lijkt en die door de abdij geheel betaald is. Deze negen hoeve en een bunder liggen in de parochie, grondgebied en omgeving van Gastel tussen de goederen die de abdij al lang heeft en bezit, namelijk vanaf de oude paal die naar het westen van het Baarlebos staat tot aan de andere paal die naar het oosten staat bij de goederen van Marcelis, zoon van Willem, en vanaf die paal tot aan een andere paal die staat bij de vier hoeven van proost en convent van Sint-Catharinadal bij Wouw, en vanaf die paal rond die vier hoeven naar de openbare heerweg, en vanaf die paal tot aan de paal die staat in het hoger gelegen deel van de berg van Halderberg, en van hier af direct lager tot aan de oude paal die richting Sprundel staat; en elke hoeve zal twaalf bunder bevatten; deze hoeve, zowel woeste grond als moer met de ondergrond, heeft Raas aan de Sint-Bernardsabdij geschonken in het bijzijn van zijn voornoemde leenmannen en schepenen en hij draagt dit over in echt en puur bezit tegen een jaarlijkse cijns van zevenentwintig penning Leuvens, voor altijd rustig en vredig te hebben en te houden door de abdij. Tevens staat hij de abdij toe om de vermelde goederen met grachten en om het even welke andere verstevigingen te versterken of omringen en met ingangen de hinderpalen van de wegen, in de volkstaal ‘vekene’ genoemd, weg te halen, zonder enige tegenspraak. Ook geeft hij en draagt aan de abdij vrije weg en doorgang over, zowel te land als op het water, naar hun goederen en alle gemakken en nut die in de genoemde negen hoeve en een bunder eeuwig zouden kunnen zijn. En de abdij zal dit eeuwig vrij en rustig bezitten, niettegenstaande om het even welke bepaling of gewoonte van het land. Bovendien heeft Raas de abdij in het erfelijk bezit gesteld van de negen hoeve en een bunder woeste grond en moer en plechtig bevestigd volgens de gewoonte van het land. Ook draagt Raas zijn gehele recht over aan de abdij en schenkt in deze negen hoeve en een bunder hetgene hij en zijn erfgenamen nu hebben of in de toekomst op gelijk welke wijze dan ook zouden hebben, daarbij geen enkel recht reserverend voor hem en zijn erfgenamen of zijn opvolgers in de genoemde goederen, behalve zijn hoge heerlijke rechtsmacht en de vermelde cijns van zevenentwintig penning Leuvens, die de abdij aan hem en zijn opvolgers jaarlijks moet betalen te Gastel op 11 november. En door deze cijns zal de abdij vrijgesteld zijn van elk ander recht en altijd door Raas worden beschermd. Indien de abdij een of ander deel van de woeste grond of moer aan anderen zou willen geven ter ontginning in de toekomst, of aan een ander om het op een of andere manier te hebben of te bezitten, dan zal de abdij het gehele recht, dat eerst aan haar verleend was, ook in de genoemde hoevenaars of pachters behouden.

Hierbij waren samen met Raas aanwezig: Willem, zoon van Hugeman, Godfried van Bergen op Zoom, drossaard van Raas, Gillis van Breda, Berner of Baye, Zegebert van Ulvenhout, Gerard van Tiggelt, Witteman van Ginneken, Hendrik Evergeer en Arnoud Omeken van Schoten, leenmannen van Raas, de schepenen van Breda en de schepenen van Gastel, namelijk Gerard van der Meer, Godfried, zoon van Vromboud, Willem, zoon van Vromboud, en vele andere hoevenaars van Raas, met wiens oordeel dit is gedaan en voltrokken, zoals door het recht is voorgeschreven en vereist.

Opdat al de voorgaande zaken voor eeuwig geldend, sterk en ongeschonden zouden blijven, heeft Raas door middel van zijn trouw en met zijn persoonlijke eed beloofd dat hij nooit iets zal proberen te doen in de toekomst tegen het voorgaande, noch een kunst, een list, raad of hulp vragen of doen waardoor ook maar iets zou kunnen worden ongedaan gemaakt van het voorgaande. Ook belooft Raas aan de abdij over al het voorgaande juiste, verschuldigde en goede waarschap te doen voor hem en zijn erfgenamen en opvolgers tegen wie dan ook. En indien iets in voorgaande zaken zou ontbreken, dan belooft Raas en moet hij de abdij trouw aanvullen om het even waar en om het even hoevaak hij daarover wordt gemaand. Om al deze zaken ongeschonden in acht te nemen en te vervullen hebben Raas, zijn erfgenamen en zijn opvolgers zich door deze oorkonde verplicht. Bovendien heeft Raas afstand gedaan met elke rechshulp, kerkelijk en civiel, met alle gewoonten van het land, met alle privileges van kerkelijk gepriviligieerde personen verkregen of te verkrijgen, met alle uitzonderingen, met het terzijde schuiven van alle spitsvondigheden ten goede en ten kwade, die voor Raas of zijn opvolgers zouden kunnen voordelig zijn om inbreuk te maken en de abdij te schaden of nadeel te berokkenen. Raas heeft ook afstand gedaan met elk recht waarmee geregeld wordt dat een algemene afstand van rechten van geen waarde moet worden gehouden.

Raas bezegelt, samen met Aleid, zijn echtgenote, en de stad Breda. Hij vraagt ter meerdere zekerheid ook bezegeling aan Willem, zoon van Hugeman, Godfried van Bergen op Zoom, zijn drossaard, en zijn vele eerder vermelde leenmannen. Willem, zoon van Hugeman, Godfried van Bergen op Zoom, Gillis van Breda, Berner of Baye, Zegebert van Ulvenhout, Gerard van Tiggelt, Witteman van Ginneken, Hendrik Evergeer en Arnoud Omeken hebben meebezegeld.

Gegeven in 1291.